Alkmaar biedt een perfecte mix van historische stadswandelingen en uitgestrekte natuurroutes. Of je nu houdt van cultuur snuiven tussen eeuwenoude monumenten of liever de stilte van de polders opzoekt – in en rond Alkmaar vind je gegarandeerd een route die bij je past. Deze gids neemt je mee langs alle mogelijkheden, van korte stadswandelingen tot dagvullende natuurtochten.
Stadswandelingen door historisch Alkmaar
Het historische centrum van Alkmaar vormt een waar wandelparadijs. Met meer dan 400 monumenten op relatief klein oppervlak loop je hier letterlijk door de geschiedenis. De smalle grachten, karakteristieke gevels en levendige pleinen maken elke stap tot een ontdekking.
Monumentenwandeling door de binnenstad
Afstand: 4,5 kilometer
Startpunt: Waagplein
Duur: 2-3 uur inclusief stops
Deze klassieke route voert je langs de absolute hoogtepunten van Alkmaar. Begin bij het iconische Waaggebouw, waar in de zomer nog steeds de traditionele kaasmarkt plaatsvindt. Het gebouw uit 1582 is niet alleen fotogeniek, maar vertelt ook het verhaal van Alkmaars rijke handelsverleden.
Vanaf de Waag loop je richting de imposante Sint-Laurenskerk, ook wel de Grote Kerk genoemd. Dit gotische bouwwerk uit de 15e eeuw torent hoog boven de stad uit en is van verre te zien. De toren kun je beklimmen voor een prachtig uitzicht over de stad en het omliggende landschap.
Via de gezellige Langestraat – perfect voor een tussenstop bij een van de vele cafés – bereik je de Accijnstoren. Deze 16e-eeuwse verdedigingstoren herbergt tegenwoordig een restaurant, maar de historische uitstraling is volledig behouden gebleven.
Beeldenwandeling voor kunstliefhebbers
Afstand: 2,5 kilometer
Startpunt: Canadaplein
Bijzonderheid: Geschikt voor gezinnen met kinderen
Alkmaar heeft een verrassend rijke collectie beelden en sculpturen verspreid door de stad. Deze route brengt je langs de mooiste kunstwerken in de openbare ruimte. Op het Canadaplein vind je direct drie opvallende aluminium sculpturen die het startpunt vormen.
Vooral leuk voor families: bij verschillende beelden zijn kleine opdrachten en vragen gemaakt. Kinderen kunnen bijvoorbeeld tellen hoeveel “spoken” er op het Canadaplein staan of zoeken naar verborgen details in de sculpturen. Dit maakt de wandeling interactief en voorkomt dat de kleintjes zich vervelen.
Het hoogtepunt van de route is ongetwijfeld de beroemde Bloemenklok in het Alkmaarder Hout. Dit kleurrijke kunstwerk verandert met de seizoenen en is altijd anders. In het voorjaar domineren de gele narcissen en paarse krokussen, terwijl in de zomer felle begonia’s en petunia’s het beeld bepalen.
Vrouwen van Alkmaar – een thematische route
Afstand: 3,2 kilometer
Thema: Invloedrijke vrouwen uit de Alkmaarse geschiedenis
Bijzonderheid: Educatieve route met verhalen
Deze unieke wandeling vertelt de verhalen van bijzondere vrouwen die hun stempel op Alkmaar hebben gedrukt. Van verzetsstrijdsters tot schrijfsters en filantropen – hun verhalen komen tot leven tijdens deze route.
Een ontroerend moment is het bezoek aan de verschillende struikelstenen in de stad. Deze kleine gedenkplaatjes in het wegdek herinneren aan Joodse families die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd. Het laat zien hoe lokale geschiedenis en grote wereldgebeurtenissen met elkaar verweven zijn.
Het absolute hoogtepunt is het standbeeld van Truus Wijsmuller bij de Gewelfde Stenenbrug. Deze bijzondere vrouw redde tijdens de oorlog honderden Joodse kinderen door ze via de Kindertransporten naar veiligheid te brengen. Haar verhaal raakt je en maakt de wandeling tot meer dan alleen een tochtje door de stad.
Natuurwandelingen in de Alkmaarse omgeving
Vlak buiten de stadsgrenzen wacht een totaal andere wereld. Het Noord-Hollandse polderlandschap met zijn wijde vergezichten, eeuwenoude dijken en talloze waterwegen biedt rust en ruimte. Hier wandel je door een landschap dat generaties Nederlanders hebben gevormd.
Eilandspolder – juweel van het polderlandschap
Korte route: 6,8 kilometer
Lange route: 13-24 kilometer
Startpunt: De Rijp of Schermer
Bijzonderheid: Uitstekend voor vogelwaarnemingen
De Eilandspolder behoort tot de mooiste wandelgebieden van Noord-Holland. Dit uitgestrekte gebied tussen De Rijp en Schermer biedt precies wat veel stadsbewoners missen: eindeloze vergezichten, stilte en de kans om volledig tot rust te komen.
In het voorjaar is dit gebied een waar vogelparadijs. Grutto’s, wulpen en andere weidevogels broeden hier in grote aantallen. Hun karakteristieke roepen vullen de stilte en geven je het gevoel echt in de natuur te zijn. Vergeet dus zeker je verrekijker niet als je een vogelliefhebber bent.
Het landschap hier is vlak, maar zeker niet saai. De route voert over smalle dijkjes tussen weilanden, langs kronkelende slootjes en over houten bruggetjes. Bij helder weer zie je in de verte de skyline van Amsterdam, wat een mooi contrast vormt met de rust om je heen.
Voor de langere route kun je doorlopen naar het Kerkepad, een historische route die dorpen met elkaar verbond. Dit pad van 13 kilometer brengt je langs oude boerderijen, karakteristieke molens en geeft een mooi beeld van hoe dit gebied er eeuwen geleden uitzag.
Trekvogelpad etappe Alkmaar-Noordeinde
Afstand: 19,7 kilometer
Moeilijkheidsgraad: Gemiddeld tot zwaar
Hoogtepunt: Overtocht met pont over de Schermer
Dit deel van het Trekvogelpad vormt een uitdagende dagtocht voor ervaren wandelaars. De route volgt grotendeels historische paden en brengt je door het hart van het Noord-Hollandse veenweidegebied.
Het absolute hoogtepunt is de overtocht met de pont over de Schermer. Dit kleine veertje vaart al tientallen jaren en geeft je even het gevoel in een andere tijd te leven. Vanaf het water heb je een uniek perspectief op het omliggende landschap.
Deze route vraagt wel wat van je conditie. Het is verstandig om vroeg te vertrekken, voldoende water mee te nemen en de weersomstandigheden goed in de gaten te houden. Bij harde wind kan het open polderlandschap behoorlijk guur aanvoelen.
Heilooër Bos – rustige boswandeling
Afstand: 6,5 kilometer
Karakter: Rustige boswandeling
Geschikt voor: Gezinnen en hondenuitlaters
Voor wie even genoeg heeft van het vlakke polderlandschap biedt het Heilooër Bos een welkome afwisseling. Dit gevarieerde bosgebied ligt op korte afstand van Alkmaar en vormt een groene oase van rust.
De route voert over goed begaanbare paden door verschillende soorten bos. Van naaldbossen met hoge dennen tot gemengde bossen waar in de herfst de bladeren een prachtig kleurenspel vormen. Honden kunnen hier heerlijk rennen en snuffelen, wat dit tot een populaire bestemming voor hondenuitlaters maakt.
Thematische wandelroutes
Naast de klassieke stad- en natuurwandelingen kent Alkmaar verschillende thematische routes. Deze bieden een originele manier om de stad en omgeving te ontdekken vanuit een specifieke invalshoek.
Stoeptegelwandelingen – uniek Alkmaars concept
Afstand: 5 kilometer per route
Routes: Rode route (Oudorp), oranje route (De Rijp), blauwe route (Overdie)
Bijzonderheid: Routes gemarkeerd met gekleurde tegels
Een uniek Alkmaars fenomeen zijn de stoeptegelwandelingen. Deze slimme routes zijn gemarkeerd met gekleurde tegels in het wegdek, waardoor je geen kaart of GPS nodig hebt. Gewoon de gekleurde tegels volgen en je komt vanzelf weer uit bij het startpunt.
Elke route heeft zijn eigen karakter. De rode route door Oudorp voert je langs karakteristieke arbeiderswoningen uit het begin van de 20e eeuw. Je ziet hier hoe Alkmaar groeide toen de industrie opkwam en arbeiders fatsoenlijke woningen nodig hadden.
De oranje route naar De Rijp is meer landelijk van karakter. Dit pittoreske dorpje, bekend van de verhalen over Jan, Pier, Tetje en Corneel, ademt nog steeds de sfeer van vroeger. De karakteristieke houten huizen en smalle straatjes maken het tot een geliefde fotostop.
Let wel op: door werkzaamheden kunnen delen van routes tijdelijk afgesloten zijn. Check daarom altijd even de website van de gemeente voor de meest actuele informatie.
Praktische informatie voor wandelaars
Een geslaagde wandeling begint met goede voorbereiding. Alkmaar en omgeving zijn over het algemeen goed toegankelijk, maar er zijn wel een paar dingen waar je rekening mee moet houden.
Beste tijd om te wandelen
Elk seizoen heeft in Alkmaar zijn charmes. Het voorjaar (maart-mei) is ideaal voor natuurwandelingen. De weidevogels zijn dan actief, de eerste bloemen komen op en het weer is meestal aangenaam. Bovendien zijn de meeste routes dan nog niet zo druk.
De zomer brengt de beroemde kaasmarkt tot leven. Elke vrijdagochtend van april tot september is het een drukte van jewelste op het Waagplein. Als je de echte Alkmaarse sfeer wilt proeven, plan dan je stadswandeling op een vrijdagmorgen. Kom wel vroeg, want na 10 uur wordt het echt druk.
Herfst en winter hebben hun eigen magie. De toeristische drukte neemt af, de kleuren in parken en bossen zijn prachtig en je hebt veel routes bijna voor jezelf. Wel is het verstandig om waterdichte schoenen aan te trekken – het Nederlandse weer kan grillig zijn.
Parkeren en bereikbaarheid
Voor stadswandelingen parkeer je het beste in een van de parkeergarages rond het centrum. Parkeergarage de Karperton en Parkeergarage Gedempte Nieuwesloot liggen beide op loopafstand van de belangrijkste bezienswaardigheden. Rekening houden met parkeertarieven – in het centrum betaal je al snel €2-3 per uur.
Natuurwandelingen starten vaak buiten de stad, waar gratis parkeren meestal wel mogelijk is. Bij De Rijp en Schermer vind je voldoende gratis parkeermogelijkheden. Voor het Heilooër Bos zijn er speciale wandelparkeerplaatsen.
Met het openbaar vervoer is Alkmaar goed bereikbaar. Vanaf station Alkmaar lopen de meeste stadswandelingen binnen 10 minuten te voet. Voor routes buiten de stad zijn er busverbindingen, maar check wel even de dienstregeling – vooral in het weekend rijden er minder bussen.
Wat neem je mee?
Voor stadswandelingen heb je niet veel nodig. Comfortabele schoenen zijn het allerbelangrijkste – de historische straten van Alkmaar zijn soms nog geplaveid met keien. Een kleine rugzak met water en eventueel een snack is handig voor langere routes.
Natuurwandelingen vragen wat meer voorbereiding. Zeker in de polder kan het weer snel omslaan. Een windjack of regenjas hoort daarom altijd in je rugzak. Waterdichte schoenen zijn eigenlijk onmisbaar – veel paden kunnen na regen modderig worden.
Voor vogelliefhebbers is een verrekijker een must. De Eilandspolder biedt geweldige kansen voor vogel spotten, maar veel soorten zijn vrij schuw en houden afstand tot wandelaars.
Routes downloaden en navigatie
Tegenwoordig hoef je geen papieren kaarten meer mee te sjouwen. De meeste routes zijn beschikbaar als GPX-bestand dat je op je smartphone kunt laden. De gemeente Alkmaar biedt veel routes gratis aan via hun website.
Voor de stoeptegelwandelingen heb je eigenlijk geen navigatie nodig – volg gewoon de gekleurde tegels. Wel handig om van tevoren even te checken of er werkzaamheden zijn die de route kunnen onderbreken.
Apps zoals RouteYou en Wandelknooppunt hebben veel Alkmaarse routes in hun database. Je kunt ze offline downloaden, wat handig is als je in gebieden komt waar de mobiele verbinding minder is.
Ben je ook benieuwd naar andere mooie wandelgebieden in Nederland? Bekijk dan ook eens de wandelroutes in Westland, waar je een totaal ander landschap kunt ontdekken.
Toegankelijkheid voor verschillende groepen
Alkmaar doet zijn best om routes toegankelijk te maken voor iedereen, maar volledig rolstoeltoegankelijk zijn lang niet alle routes. De meeste stadswandelingen zijn grotendeels geschikt voor rollators en rolstoelen, al kunnen historische straten met keien wel lastig zijn.
Voor gezinnen met jonge kinderen zijn vooral de korte stadswandelingen en de beeldenwandeling aan te raden. De interactieve elementen bij de sculpturen houden kinderen betrokken. De langere natuurroutes kunnen voor kleine benen te vermoeiend zijn.
Hondenbezitters zijn in Alkmaar van harte welkom. De meeste routes zijn geschikt voor honden, mits aangelijnd in de stad. In natuurgebieden zoals de Eilandspolder en het Heilooër Bos kunnen honden meestal vrijer rondlopen, maar let wel op broedende vogels in het voorjaar.
Eten en drinken onderweg
Stadswandelingen bieden volop mogelijkheden voor een tussenstop. Het centrum van Alkmaar barst van de gezellige cafés, restaurants en terrassen. Vooral rond de Waag en de Grote Kerk vind je voor elke smaak en portemonnee wel iets.
Voor een echte Alkmaarse ervaring probeer je een lokaal café waar nog stamgasten komen. Café de Pilsener aan de Lange straat bestaat al sinds 1877 en ademt geschiedenis. Ook Grand Café de Waag op het gelijknamige plein is een topper, vooral als je op het terras kunt zitten met uitzicht op de kaasmarkt.
Bij natuurwandelingen is het aanbod beperkter. In De Rijp vind je een paar eenvoudige eetgelegenheden, maar voor langere routes zoals het Trekvogelpad is het verstandig om zelf iets mee te nemen. Een thermosfles met warme koffie of thee wordt zeker gewaardeerd op koude dagen.
Seizoensgebonden hoogtepunten
Elke tijd van het jaar biedt unieke kansen in Alkmaar. In het voorjaar bloeit alles en zijn de vogels het actiefst. De Bloemenklok krijgt dan zijn mooiste kleuren en in de Eilandspolder zijn de weidevogels druk met broeden.
Zomer betekent kaasmarkt en terrassen. De vrijdagse kaasmarkt is dan op zijn mooist, met toeristen uit de hele wereld die komen kijken naar dit eeuwenoude spektakel. Stadswandelingen zijn dan het drukst, maar ook het levendigst.
De herfst brengt prachtige kleuren in de parken en bossen. Het Alkmaarder Hout kleurt geel en oranje, perfect voor mooie foto’s. Ook zijn veel routes dan minder druk, wat de wandelbeleving ten goede komt.
Winter heeft zijn eigen charme. Als het vriest kunnen de grachten dichtgaan en krijg je een heel ander perspectief op de stad. De kerstverlichting in december maakt een avondwandeling door het centrum extra sfeervol.
Veiligheid en voorzorgsmaatregelen
Wandelen in Alkmaar is over het algemeen zeer veilig, maar een paar basale voorzorgsmaatregelen zijn altijd verstandig. Laat iemand weten waar je naartoe gaat, vooral bij langere natuurroutes waar je uren geen andere mensen tegenkomt.
In het polderlandschap kan het weer snel omslaan. Mist kan plotseling opkomen en het zicht beperken. Zorg daarom altijd dat je navigatie werkt en dat je smartphone opgeladen is. Een powerbankje in je rugzak geeft extra zekerheid.
Let in natuurgebieden op onverwachte obstakels. Houten bruggetjes kunnen glad zijn na regen, en sommige paden worden bij hoog water tijdelijk onbegaanbaar. Als je twijfelt over de veiligheid van een route, keer dan om. Een mooie wandeling is het risico niet waard.
Fotografie en herinneringen vastleggen
Alkmaar biedt talloze fotokansen. Het Waaggebouw is natuurlijk het meest gefotografeerde onderwerp, maar probeer ook eens andere hoeken te vinden. Vanaf de Bierkade heb je bijvoorbeeld een mooi zicht op de karakteristieke gevels weerspiegeld in het water.
In natuurgebieden vraagt fotografie om meer geduld. Vogels zijn schuw, dus een telelenslens is handig. Het gouden uur kort na zonsopgang of voor zonsondergang geeft het polderlandschap een magische gloed die perfect is voor landschapsfoto’s.
Vergeet niet om ook gewoon te genieten zonder alles vast te leggen. Soms zijn de mooiste momenten die je met je eigen ogen ziet en in je geheugen opslaat.
1. Welke stadswandelingen mag ik niet missen in Alkmaar en wat zijn de highlights?
De Monumentenwandeling door het historische centrum is een absolute must. Deze route start op het Waagplein en voert langs meer dan 400 monumenten, waaronder het Waaggebouw, de Sint-Laurenskerk, de Accijnstoren en de Molen van Piet. Kunstliefhebbers kiezen voor de Beeldenwandeling via het Canadaplein langs openbare kunstwerken en de kleurrijke Bloemenklok. Voor een persoonlijk verhaal is de route “Vrouwen van Alkmaar” interessant, die langs plekken van invloedrijke vrouwen en herdenkingsstenen uit de Tweede Wereldoorlog voert.
2. Welke natuurwandelingen rond Alkmaar zijn het meest de moeite waard?
De Eilandspolder is het mooiste natuurgebied van Noord-Holland met open polderlandschap en rijk vogelleven. Routes variëren van 6,8 kilometer tot langere trajecten via het historische Kerkepad. Voor een uitdaging kun je een etappe van het Trekvogelpad tussen Alkmaar en Noordeinde lopen (bijna 20 km) met het bekende pontje over de Schermer. Het Heilooër Bos is ideaal voor gezinnen en biedt afwisselend loof- en naaldbos.
3. Waar begin ik mijn wandelroute en hoe zit het met parkeren of openbaar vervoer?
Stadswandelingen starten meestal vanaf het Waagplein. Parkeren kan in parkeergarages Karperton en Gedempte Nieuwesloot (€2-3 per uur). Natuurwandelingen beginnen bij dorpen als De Rijp of Schermer met gratis parkeren. Vanaf station Alkmaar ben je in 10 minuten lopen in het centrum. Natuurgebieden zijn ook per bus bereikbaar, maar controleer de dienstregeling van tevoren.
4. Zijn de wandelroutes in Alkmaar geschikt voor kinderen, rolstoelgebruikers of hondenbezitters?
Kinderen: Stadswandelingen zijn kort en bevatten interactieve elementen zoals opdrachten tijdens de Beeldenwandeling. Rolstoelgebruikers: Het centrum is grotendeels toegankelijk, let op keien en smalle stoepen. Hondenbezitters: Honden zijn welkom (aangelijnd in de stad). In natuurgebieden zoals het Heilooër Bos mogen honden vrijer lopen, behalve tijdens het broedseizoen.
5. Waar kan ik wandelroutes en GPX-bestanden vinden voor gebruik op mijn smartphone?
Download gratis PDF’s en GPX-bestanden via de website van de gemeente Alkmaar. Apps als RouteYou en Wandelknooppunt bieden uitgebreide routecollecties met offline gebruik. De stoeptegelwandelingen hebben handige markeringen in de straat, waardoor navigatie vaak overbodig is. Controleer vooraf bij gemeente of VVV Alkmaar op actuele updates over werkzaamheden of gewijzigde routes.